گزارش کار آموزی مهندسی عمران 6

بررسی های بخشهای مرتبط با بخش علمی کارآموزی

اولین نیاز انسان غذا می باشد زیرا انسان بدون خوراک قادر به ادامه حیات نیست. دومین نیاز انسان مسکن می باشد و مکانی که در آن زندگی می کند و فرزندانش را بزرگ می کند و در آن به زندگی ادامه می دهد.

مسکن تنها به ساختمان مسکونی ختم نمی شود بلکه شامل ساختمانهای آموزشی و درمانی و اداری نیز می باشد. به همین دلیل تمام ارگانها و نهادها نیاز مبرم به ساختمان دارند.

در تاسیس یک ساختمان نیاز به همکاری مهندس عمران و معمار و تکنسین ساختمان و حتی مهندس برق و تاسیسات نیز می باشد به همین دلیل رشته عمران مرتبط با تمام رشته ها می باشد.

بررسی آموخته ها و پیشنهادات

اصولا کارهایی را که برای احداث یک ساختمان صورت می گیرد بسیار گسترده می باشد و به علت محدود بودن زمان کارآموزی نمی توان تمام کارهای انجام شده را دید و از نزدیک لمس کرد.

در این مجموعه سعی شده است تا حدودی به بیان مراحل مختلف اجرا از قبیل تخریب و آماده سازی زمین و تجهیز کارگاه و ساخت و اجرای بتن و قالب بندی و آرماتوربندی و اجرای سقف تیرچه بلوک پرداخته شود.

تخریب

زمین احداث این منزل مسکونی یک زمین صاف و هموار شده نبود بلکه یک ساختمان فرسوده و کلنگی بود که باید تخریب میشد.

تخریب این ساختمان در دو مرحله صورت گرفت که ابتدا سقف آن توسط کارگران تخریب شد اما دیوارها و کف توسط لودر تخریب گردید و پس از آن اقدام به خروج همه نخاله ها از محل کارگاه شد.

قبل از این مرحله اقدام به بریدن همه تیرآهنهای سقف توسط هوابرش شد و همه درب و پنجره ها و تمام کابینتها و شیرآلات و لوله های آب از محل کارگاه خارج شد.

دو حلقه چاه نیز در محل وجود داشت که با شفته آهک و قلوه سنگ پر شد.

رعایت اصول ایمنی در تخریب

قبل از هر چیز باید روش تخریب مشخص شود و کار برای عوامل اجرایی شرح داده شود. تخریب در معابر عمومی باید در محوطه ای محصور با نرده های حفاظتی به ارتفاع دومتری انجام شود.

کلیه کارگران میبایست مجهز به کلاه ایمنی باشند و در ساعات غیرکاری به هیچ عنوان نباید اقدام به برداشتن حصار کرد.

تمامی راههای عبور و مرور افراد غیرمسئول به کارگاه باید مسدود شود.

به هیچ عنوان نباید مسیر ریزش آوار به عنوان مسیر اصلی انتخاب شود و در هنگام عملیات تخریب از آب برای ته نشین کردن غبار در محیط جلوگیری شود.

البته در اجرای اصول ایمنی در عملیات تخریب این پروژه از حصار و نرده به علت خلوت بودن محیط استفاده نشد اما برای ایمنی و اطمینان بیشتر راههای ورودی به صورت موقت مسدود شد و همچنین از آب پاشی برای کم کردن گرد و خاک استفاده شد.

تجهیز کارگاه

برای تجهیز کارگاه باید مصالح و ابزار مورد نیاز به کارگاه آورده شود. مصالحی مانند سیمان که به دو صورت فله و پاکتی موجود می باشد در کارگاه می بایست به نحوی درست انبار شود که البته در این پروژه بیشتر از سیمان پاکتی استفاده شد.

روش نگهداری از سیمان در قسمت بعد توضیح داده خواهد شد.

برای جلوگیری از شلوغ شدن کارگاه معمولا موارد مصرف شن و ماسه از قبیل پیش بینی میشد و به صورت روزانه به کارگاه منتقل می شد.

انبار کردن سیمان

در موقع انبار کردن سیمان باید دقت شود که رطوبت هوا و زمین باعث فاسد شدن سیمان نشود. در این پروژه برای انبار کردن پاکتهای سیمان ابتدا تمامی پاکتها بر روی قطعات تخته که با زمین حدود ده سانتیمتر فاصله داشت قرار داده شد و کیسه ها در ردیفهای ده تایی روی هم چیده شد.

علت این کار این است که اگر بیش از ده کیسه را روی هم قرار دهیم کیسه های زیرین در اثر فشار زیاد سخت شده و در صورت نگهداری درازمدت غیرقابل مصرف خواهند شد و استفاده از آنها منوط به آزمایش سیمان خواهد بود.

چنانچه قطعات سیمانهای سخت شده به راحتی با دست پودر شوند قابل مصرف در قطعات بتنی می باشند در غیر این صورت سیمان فاسد شده و برای اطمینان بیشتر از فاسد شدن آن از آزمایشهایی استفاده می کنند.

بتنی که سیمان فاسد شده ساخته می شود باربر نبوده و نمی توان از آن در قطعات اصلی ساختمان مانند تیرها و ستونها و سقف استفاده کرد.

چنانچه این سیمانها کاملا فاسد نشده باشند میتوان از آنها به عنوان ملات برای فرش موزاییک و یا اجرای بتن مگر استفاده نمود.

اگر بخواهیم سیمان را برای مدت طولانی انبار کنیم باید تا آنجا که امکان دارد با دیوارهای خارجی انبار فاصله داشته باشد.

البته چون در این پروژه از سیمان پاکتی استفاده شد برای نگهداری پاکتها در فضای بازپس از اینکه آنها را بر روی چوبهای تراورس قرار دادند روی آنها را با ورقه های پلاستیکی پوشانیدند تا از نفوذ رطوبت به آنها جلوگیری شود. اگر سیمان به طرز صحیح انبار شود حتی تا یک سال  بعد نیز قابل استفاده خواهد بود البته فقط ممکن است زمان گیرش آن قدری به تاخیر بیافتد ولی در مقاومت 28 روزه آن تاثیری نخواهد داشت.

-        انتخاب عمق پی و مقایسه انوع مختلف پی هایی که ممکن است در نظر گرفته و ساخته شوند و انتخاب مناسبترین آنها

-    تعیین پارمترها  و موارد متشکله خاک به نحوی که بتوان قابلیت های زمین و روش های زمین و روشهای مناسب اجرا را مشخص نمود. این پارامترها به طور گسترده در آزمایشهای مکانیک خاک بدست می آیند.

-        پیش بینی نشست

-        مسائل و مشکلات اجتماعی در رابطه با ساختمانها و سازه های مجاور در موقع گودبرداری، پی کنی و اجرای سازه جدید

آماده سازی محوطه و تجهیز کارگاه

منظور از آماده سازی محوطه، تسطیح و آماده نمودن محوطه ساختمان های پروژه، ایجاد شبکه های ارتباطی اطراف محوطه می باشد؛ که به صورت خلاصه شامل ایجاد نقاط نشانه به عنوان مرجع اندازه گیری ها، پر کردن چاه ها  قنات های متروکه و مزاحم، تخریب سازه ها و بناهای قدیمی، دفع گیاهان و قطع درختان، زهکشی به منظور تخلیه آب از محوطه و در نهایت تسطیح محوطه سازه می باشد.

زمین محل احداث این پروژه مسکونی، یک زمین تقریبا صاف و هموار بود که همین مسئله، هزینه تخریب را حذف کرده بود. برای تجهیز کرگاه باید مصالح و ابزار مورد نیاز به کارگاه آورده شود. مصالحی مانند سیمان و گچ بایستی به صورت صحیح انبار شود. در موقع انبار کردن سیمان باید دقت شود که رطوبت هوا و زمین باعث فاسد شدن سیمان نشود. برای انبار کردن پاک های سیمان، ابتدا تمامی پاکت ها را بر روی پالت های چوبی که با زمین حدود 10 سانتیمتر فاصله داشتند قرار داده و کیسه ها را در ردیف های 10 تایی روی هم چیدیم.

برای جلوگیری از بی نظمی در کارگاه، شن و ماسه مورد نیاز به صورت روزانه به کارگاه منتقل می شد. به منظور اسکان کارگران، به وسیله بلوک های سیمانی اقدام به ایجاد سه اتاق در محوطه نمودیم. همچنین به منظور استقرار مهندسین ساختمان و سرپرست کارگاه یک کانکس نیز که از قبل تهیه شده بود به کارگاه آورده شد.

آرماتور

فولاد در بتن به صورت میلگرد استفاده می شود و باید به صورت یک شبکه و کلاف یک پارچه درآورده شود تا بتوان بخوبی در مقابل نیروهای وارده از خود مقاومت نشان دهد. به این نوع شبکه میلگرد و آرماتورهای به هم بافته شده حصیری می گویند. میلگردها را معمولا با توجه به قطر آنها می خوانند مثلا میلگرد 18، میلگردی است که قطر آن 18 میلیمتر باشد.

لازم به ذکر است با توجه آیین نامه حداقل میلگردی که در ساختمانها مصرف می شود نمره6 می باشد.

میلگردها معمولا به طور 12 متر به بازار عرضه می شوند که با توجه به شکل و ابعاد و فونداسیون باید آنها را به اندازه دلخواه قیچی کنیم.

معمولا در کارگاه برای اتصال دو نخ آرماتور 40 برابر قطر آرماتور آنها را با هم اورلب کرده و به وسیله مفتول آنها را به هم می بندیم. که این نوع اتصال طبق آیین نامه برای آرماتورهای تا نمره 32 مجاز می باشد.

آچار خم کن میلگرد: ساده ترین وسیله دستی برای خم کردن مناسب میلگردهای نازک آچاری است به شکل F که اصطلاحا به آن آچار گوساله نیز می گویند.

که قسمت سر آچار از فولاد سخت ساخته می شود تا در اثر نیروهایی که هنگام خم کردن میلگرد به آن وارد می شود فشرده و له نشود.

پر کردن شناژهای عمودی

قبل از آماده کردن بتن ابتدا یک چوب بست در کنار شناژ عمودی درست کردند و سپس یک نفر کارگر روی چوب بست ایستاد، دو نفر کارگر دیگر نیز مسئول آوردن بتن به پای چوب بست بودند.

یکی از کارگرها به وسیله بیل بتن را از درون فرغون برمی داشت و درون استانبولی می ریخت و کارگری که روی چوب بست ایستاده بود نیز استانبولی را درون قالب خالی می کرد.

یک نفر نیز هر بار بعد از ریختن تقریبا 30 سانتی متر بتن درون قالب با ضرباتی محکم که به پشت قالب وارد می کرد سعی در ویبره کردن بتن می کرد و البته در بعضی از مواقع نیز به بالای قالب رفته و به وسیله میلگردی که در دست داشت شروع به کوبیدن بتن درون قالب می کرد. این کار را تا زمانی انجام دادند که همه شناژهای عمودی پر شد.

قالب بندی سقف

در ایران سقف های مختلفی وجود دارد که رایج ترین آنها سقف تیرچه بلوک یا دال بتنی یا بتن پیش ساخته می باشد. دال های پیش ساخته نیازی به قالب ندارد ولی در مورد سقف های تیرچه بلوک یا دال های بتنی ریخته شده در محل برای هر کدام احتیاج به قالب بندی مخصوص می باشد.

سقف های بتنی ریخته شده در محل نیاز به قالب بندی محکم تری می باشد معمولا از به هم میخ کردن تخته ها و تشکیل صفحه ای به ابعاد مورد نیاز استفاده می کنند که این تخته ها را روی داربست های چوبی قرار داده، آنگاه شبکه های آرماتوربندی را روی آن قرار می دهند و بتن ریزی انجام می شود.

بعد از اتمام کار هم سطح کردن دیوار دستور قالب بندی سقف توسط مهندس کارگاه داده شد و کارگران آرماتوربند شروع به انجام این کار کردند.

البته سقف اجراشده در این پروژه سقف تیرپه بلوک بود و تنها از شمع هایی در ریز تیرچه ها استفاده شد چرا که قالب بندی سقف تیرچه بلوک منحصر به استفاده از همین شمع ها می باشد.

اجزای تشکیل دهنده سقف تیرچه بلوک عبارت اند از:

تیرچه ـ بلوک ـ میلگرد ممان منفی ـ میلگرد حرارتی ـ کلاف عرضی ـ قالب اتصال ـ بتن پوششی

شمشه گیری

حمل و نقل و انبار کردن تیرچه ها

حمل و نقل و انبار کردن تیرچه ها باید به دقت انجام شود زیرا در اثر کوچکترین بی احتیاطی در موقع حمل و نقل و انبار کردن آنها ممکن است تیرچه شکسته و یا ترک بخورد در موقع نصب نیز ترکها مشاهده نشده و در درازمدت موجب خسارت جبران ناپذیری شود.

در موقع حمل و نقل بهتر است که به وسیله دو نفر کارگر دو سر تیرچه گرفته شده در موقع انبار کردن تیرچه ها باید زیر آنرا کاملا مسطح نمود و آنها را در کنار هم قرار دهیم و آنگاه روی تیرچه های ردیف اول را حداکثر به فاصله یک متر به یک تیرچوب چهارتراش قرار داده و تیرچه ردیف بعد را روی آن قرار دهیم البته باید دقت شود که کلیه چهارتراش های هر ردیف در یک محور واقع شوند. تیرچه ها را در یک محل مانند حوض که درون آن آب بود قرار می دادند.

1. بازدید از زمین و ریشه کنی

قبل از شروع هر نوع عملیات ساختمانی باید زمین محل ساختمان بازدیدشده و وضعیت و فاصله آن نسبت به خیابان ها و جاده های اطراف و همچنین چگونگی دسترسی به خیابان های اصلی مورد بازرسی قرار گیرد. بعد از بررسی های کافی و در صورت نبود مشکل اقدام به آغاز پروژه می نماییم. در این بررسی ها باید دقت شود تا ما مشکلی از لحاظ ورود و یا خروج ماشین آلات نداشته باشیم و ضمنا جای کافی برای مصالح پای کار فراهم کنیم.

سپس نسبت به ریشه کنی (کندن ریشه های نباتی که ممکن است در زمین روییده باشند) اقدام می شود و خاک های اضافی به بیرون حمل گردد و بالاخره باید شکل هندسی زمین و زوایای آن کاملا معلوم شده و با نقشه ساختمانی کاملا مطابقت داشته باشد.

2. پیاده سازی نقشه

پس از بازدید محل و ریشه کنی، نوبت به پیاده کردن نقشه بر روی زمین می شود. منظور از پیاده کردن نقشه یعنی انتقال نقشه ساختمان از روی کاغذ بر روی زمین  به وسیله ابزار آلات در دسترس با ابعاد اصلی به طوری که محل دقیق پی ها و ستون ها و دیوارها و عرض پی ها روی زمین به خوبی مشخص باشد.

باید دقت داشت که این مرحله یکی از مهمترین مراحل ساخت می باشد چرا که کوچکترین اشتباهات در این مرحله قابل صرفنظر نبوده و اگر  این خطاها از مقدار مجاز آیین نامه ای بیشتر باشد، باید اقدام به تخریب کل ساختمان کرد.

حال برای پیاده کردن نقشه دو راه داریم اگر ساختمان مهم و بزرگ بود می بایست از دوربین های نقشه برداری استفاده شود ولی برای پیاده کردن نقشه ساختمانهای معمولی و کوچک از متر و ریسمان بنایی می توان بهره برد که دقت لازم برای کارهای معمولی را دارند.

برای پیاده کردن نقشه با متر و ریسمان کار به یکی  از امتدادهای تعیین شده و ریختن گچ، یکی از خطوط اصلی ساختمان را تعیین کرد و بعد خطوط دیگر را با همین روش مشخص می کنیم. البته برای ایجاد زاویه ای قایمه می توان از اعداد فیثاغورثی بهراد برد مانند اعداد 3 و 4 و 5  که در آن دو تای اولی اضلاع جانبی اند و عدد آخر که از همه بزرگتر می باشد مقدار عدد وتر می باشد.

عرض و طول و عمق پی ها  کاملا بستگی به وزن ساختمان و قدرت تحمل خاک محل ساختمان دارد در ساختمان های بزرگ قبل از شروع کار بوسیله آزمایشات مکانیک خاک قدرت مجاز تحملی زمین را تعیین نموده و از روی آن محاسبات ابعاد پی را تعیین می نمایند ولی در ساختمان های کوچک که آزمایشات مکانیک خاک در دسترسی نیست باید از مقاومت زمین در مقابل بار ساختمان مطمئن شویم.

اغلب مواقع قدرت مجاز تحملی زمین برای ساختمان های کوچک با مشاهده خاک پی و دیدن طبقات آن و طرز قرار گرفتن دانه ها به روی همدیگر یا با ضربه زدن به وسیله کلنگ به محل پی قابل تشخیص می باشد.

3. گودبرداری

در این قسمت از عملیات اقدام به خاکبرداری محل نقشه می شود تا به خاک بکر رسید. انجام این عمل به آن علت است که همانطور که گفتیم زمین، بار کلی ساختمان را تحمل می کند لذا باید پی ها  بر روی یک سطح محکم و بدون رانش قرار بگیرد تا در آینده پس از اتمام پروژه و در نتیجه بارگذاری،  پی ها نشست بیش از حد نداشته باشند و یا اینکه نشستهای متفاوت داشته باشند.

البته اگر البته اگر زمین موجود، بدون خاکبرداری، بکر باشد، باز هم باید اقدام به گودبرداری کرد. این عمل بدان علت است که همانطور که می دانیم پی از قسمتهای مهم سازه می باشد. و جنس آن از بتن می باشد همانطور که می دانیم بتن از دو المان آرماتور آهنی و ملات سیمان ماسه شن تشکیل شده است.

آهن در مقابل سولفاتها و موادی همچون کلر و آب حساس است و در صورت وجود این عوامل در کنار آهن، آهن زنگ زده و مقاومت فشاری و کششی خود را از دست می دهد. همچنین ملات سیمان هم در مقابل آب ضربه پذیر است و مقاومت خود را از دست می دهد.

بنابراین سطح زیرین پی ها باید حداقل 1.5 الی 2 متر پایین تر از تراز کف زمین باشد.

در موقع گودبرداری چنانچه محل گودبرداری بزرگ  نباشد از وسایل  معمولی مانند بیل و  کلنگ و فرقون (چرخ دستی) استفاده می گردد. برای این کار تا  عمق معینی که عمل پرتاب خاک با بیل به بالا امکان پذیر است. (مثلا 2 متر) عمل گودبرداری را ادامه می دهند و بعد از آن پله ای ایجاد نموده و خاک  حاصله از عمق پایین تر از پله را روی پله ایجاد شده ریخته و از روی پله دوباره به خارج منتقل می نمایند.

برای گودبرداری های بزرگتر استفاده از بیل و کلنگ مقرون به  صرفه نبوده و بهتر است از وسایل مکانیکی مانند لودر و غیره  استفاده شود.  در این  گونه موارد  برای خارج کردن خاک از محل گودبرداری و حمل آن به خارج کارگاه معمولا از سطح شیبدار استفاده می گردد.

بدین طریق که در ضمن گودبرداری سطح شیبداری در کنار گود برای کامیون و غیره ایجاد می گردد که بعد از اتمام کار این قسمت بوسیله کارگر برداشته می شود.

استفاده از دیوارهای مانع

چون ایجاد شیب مورد لزوم موجب کار ا ضافی برای حمل خاک بیشتر به حارج و انتقال مجدد آن بعد از ساختن دیوار مورد لزوم به پشت دیوار می باشد لذا برای جلوگیری از پرداخت هزینه بیشتر و عدم انجام کار اضافی در موقع گودبرداری کدر زمینهای سست بعضی وقتها در صورت امکان اقدام به ایجاد دیوارهای مانع می نمایند که در اینجا از نوع چوبی می باشد.

4. پیاده  کردن محل ها و شناژها و آرماتورگذاری

بعد از گودبرداری و مشخص نمودن محل پی ها و شناژهای رابط پی ها ابتدا در محل های مورد نظر در حدود 40 تا 50 سانتی متر ملات آهک و شفته ریخته می شود. شفته مخلوطی است از خاک مناسب و آهک شکفته و آب. (خاک مناسب برای شفته خاکی است که قطر دانه های تشکیل دهنده آن از لحاظ بزرگی و کوچکی متفاوت بوده که طوری که دانه های ریزتر فضای خالی بین دانه های درشت تر را پرنموده و در نتیجه جسم متراکم و توپری بدست می آید)

بعد از شفته ریزی، در حدود 5 الی 10 سانتی متر بتن مگر روی آن ریخته می شود به این بتن، بتن لاغر هم گفته می شود چرا که بتنی است که سیمان آن نسبت به سایر بتن ها کم بوده و در حدود 100 الی 150 کیلوگرم در متر مکعب می باشد. این کار به دو دلیل انجام می شود. اول آنکه حد فاصلی بین بتن اصلی و خاک می باشد دوم آنکه سطح پی را با این بتن رگلاژ می نمایند تا بتن اصلی پی روی سطح صافی قرار گیرد.

بعد از این مرحله بر حسب اینکه پی از چه نوعی باشد مطابق با نقشه آرماتور چینی صورت می گیرد. آر ماتور چینی در پی های منفرد به این صورت انجام می گیرد که تک تک پی ها از روی نقشه دقیقا مطالعه شده و طول آرماتورها و شماره آرماتورها دقیقا مشخص می شود(تمامی آرماتورها در ساختمان های بتنی آجدار می باشد)

سپس بوسیله قیچی و آپارهای مخصوص مطابق نقشه آرماتورها را بریده و خم می کنند. برای پی های منفرد یک ردیف آرماتور به صورت شبکه ای در زیر فنداسیون قرار داده می شود که آرماتورهای هخر ردیف شبکه را به وسیله سیم مفتول (نمره 4 یا 6) به آرماتورهای ردیف دیگر شیکه متصل می شود.

به دلیل اینکه مقاومت فشاری بتن خوب بوده و مقاومت کششی آن در حد مطلوب نمی باشد و با توجه به اینکه در پایین پی منفرد کشش اتفاق می افتد لذا شبکه آرماتور را در پایین قرار می دهیم. همچنین از شناژهایی هم، جهت اتصال فنداسیون های مجاور به هم استفاده می کنیم.

علت اجرای شناژ این است که پی ها به هم متصل شده و در مقابل بارهای افقی مانند باد و زلزله ایمن شوند. باید توجه داشت که هر پی باید حداقل توسط دو شناژ عمود بر هم مهار شود. در صورتی که یکی از فنداسیون ها در محیط اطراف ساختمان قرار گیرد شناژی که برای اتصال این فنداسیون به فنداسیون دیگر که در محیط نیست به کار می رود قویتر از بقیه شناژها انتخاب می شود.

این اقدام بدان علت است که چون ستون وارد بر این پی های محیطی به دلایل معماری نمی تواند در وسط فنداسیون قرار گیرد و باید در کناره آن قرار گیرد،  در این صورت بر قسمت بالایی شناژ رابط نیروی کششی بیشتری وارد می شود و به همین دلیل این قسمت از شناژ قویتر انتخاب می شود و معمولا در این شناژها تعداد آرماتورهای بالایی بیشتر از آرماتورهای پایینی می باشد(معمولا 3 به 5)، علاوه بر آرماتورهای شناژ، آرماتورهای ریشه ستون ها نیز قبل از بتن ریزی کار گذاشته می شود.

طول این ریشه ها معمولا 1.2 متر یا بیشتر انتخاب می شود. در قرار دادن این آرماتورها با دقت فوق العاده زیادی کرد و فاصله آکس به آکس ستون ها و  ردیف ها باید کاملا مطابق با نقشه باشد. (امتداد ستون ها باید با دوربین یا ریسمان کار کنترل شود)

چون آکس ستون های طبقات  باید در یک امتداد قایم قرار گیرند و در صورتی که دو، سه  سانتی متری اشتباه شود این اشتباه تا آخرین طبقه ساختمان ادامه پیدا می کند.

5. قالب بندی

بعد از این مرحله نوبت به قالب بندی می رسد. قالب هایی که برای عملیات  بتنی ساخته می شوند اغلب چوبی می باشند ولی برای بعضی قسمت ها مانند ستون ها، از قالب های فلزی نیز استفاده می شود. البته می توان از تیغه آجری به جای قالب در اطراف پی بهره برد.

قالب ها علاوه بر شکل دادن به بتن، وزن آن را نیز تا زمان سخت شدن تحمل می نمایند. بدین لحاظ اگر در اجرای آن دقت کافی نشود ممکن است در موقع بتن ریزی واژگون شده و موجب خسارت شود. از این رو این قالب ها را بوسیله میخ و سیم آرماتوربندی به یکدیگر یا به آرماتورها وصل می کنند و آنها را درجا محکم می کنند.

شکل قطعات بتن با اندازه آنها که باید ریخته شود باید به وسیله قالب تهیه شود تخته و چوبی که برای قالب بندی مصرف می شود باید کاملا خشک بوده و در برابر رطوبت تغییرشکل ندهد. این تخته ها باید به اندازه کافی نرم باشد تا در موقع نجاری دچار اشکال نشویم و از طرفی چون باید آن چنان محکم باشد که بتواند وزن بتن و آرماتور و وسایل بتن ریزی از قبیل چرخ دستی، ویبراتور و غیره را به خوبی تحمل نماید.

در ضمن قالب ها را کاملا به آرماتورها نمی چسبانند بلکه 2.5 الی 5 سانتی متر فضا به عنوان کاور در نظر می گیرند تا بتن به خوبی سطح آرماتور را پوشش دهد. به منظور این عمل می توان از تکه های سیمانی بهره برد و یا از فاصله نگهدارهای که در بازار موجود است بهره برد.

معمولا سطح تماس بتن و تخته قالب بندی را بوسیله روغن های معدنی  چرب می کنند. مالیدن  روغن به روی قالب بدان علت است که اولا تخته که در ابتدا کاملا خشک است، آب بتن مجاور خود را نمکیده و موجب فساد بتن نشود و در ثانی در موقع باز کردن قالب، تخته ها  براحتی از بتن جدا شوند و موجب تخریب گوشه های بتن نشوند و در صورت مناسب بودن، برای قالب بندی بعدی مورد استفاده قرار گیرند.

در موقع مالیدن روغن به قالبها باید کاملا دقت شود که آرماتورها به روغن آغشته نشود زیرا در این صورت روغن مانع چسبیدن بتن به دور میلگرد گردیده و جسم یکپارچه تشکیل نداده و بتن و آرماتور هر یک به تنهایی کار می کنند  و موجب ضعف در همگن بودن بتن و فولاد می گردد.

وقتی قالب ها بسته شدند فنداسیون آماده بتن ریزی می شود ولی قبل از هر مرحله بتن ریزی، باید کلیه شماره آرماتورها و ابعاد پی ها و شناژها و فاصله آکس به آکس ستون ها کنترل شده و کاملا مطابق با نقشه باشد.

6. بتن سازی و بتن ریزی

در این مرحله نوبت به بتن سازی می رسد ولی قبل از آن باید نسبت های مخلوط کردن اجزاء بتن تعیین شود. منظور از نسبت مخلوط کردن اجزاء بتن آن است که نسبت مناسبی برای اختلاط شن و ماسه به دست بیاوریم تا دانه های ریزتر  فضای بین دانه های درشت تر را پر کرده و جسم توپر بدون فضای خالی و با حداکثر وزن مخصوص به دست آید.

همچنین تعیین مقدار لازم آب به طوری که بتن براحتی قابل حمل و نقل بوده و در قالب خود جا گرفته و دور میل گردها را احاطه نموده و کلیه فضای خالی قالب را پر نماید و در مجاورت آن فعل و انفعالات شیمیایی سیمان شروع شده و تا مرحله سخت شدن ادامه یابد.

و بالاخره تعیین مقدار سیمان مورد لزوم برای به دست آوردن یتن با مقاومت کافی که بتواند براحتی بارهای وارده ساختمانی را تحمل نماید. در این مرحله باید دقت کرد که حداقل عیار سیمان در پی ها برای اینکه میگردهای درون یتن سالم بمانند 240 است.

پس از تعیین نسبت اختلاط، بتن سازی شروع می شود. برای ساختن بتن معمولا از ماشین های بتن سازی ( بتن یر) استفاده می شود و چنان چه به بتن یر دسترسی نباشد این کار به صورت دستی و توسط کارگر صورت می گیرد.

بتن یرها دارای دیگ گرداننده ای هستند که به آ هستگی طول محوری مایل نسبت به افق می گردد و به وسیله تیغه هایی که در داخل آن  تعبیه شده محتویات خود را مخلوط می نماید. در شروع کار همیشه مقداری سیمان و ماسه به بدنه دیگ مخلوط کننده می چسبد بدین لحاظ مشخصات اولین بتن با سایر دفعات متفاوت خواهد بود.

برای جلوگیری از این موضوع بهتر است قبل از شروع کار قدری سیمان و ماسه را در یک بتن یر چرخانیده و تخلیه می نمایند آنگاه مخلوط اصلی را بارگیری می کنند بدین ترتیب مشخصات کلیه قسمت های بتن یکسان خواهد بود. باید دقت داشت که مقدار آب مورد نیاز را نباید ناگهان در مخلوط داخل بتون یر ریخت بلکه 10% آن را قبل از بارگیری و 90% آن را در حین بارگیری و مابقی را در حین چرخش دیگ به آن افزود.

بتن باید به حدی روان باشد که دانه های آن به خوبی روی یکدیگر غلطیده و کاملا آرماتورها را احاطه نموده و گوشه های قالب خود را کاملا پر نموده و کلیه هوای موجود در قالب از آن خارج شود و باید حداقل آن ممکنه را که برای انجام کارهای فوق لازم است صرف نمود زیرا آب بیشتر از اندازه تبخیر شده و جای آن به صورت لوله های موئیین باقی مانده و سبب پوکی قطعه بتنی می گردد و مقاومت بتن کاهش می یابد.

بتنی که به این ترتیب به دست می آید با وسایلی مانند دامپر یا فرقون به محل مورد استفاده حمل می کنند با هر وسیله ای که بتن جابجا می شود باید توجه داشت که اجزاء متشکله آن از همدیگر تفکیک نشود.

قبل از بتن ریزی باید کلیه آرماتورها با نقشه کنترل شود مخصوصا دقت شود که آرماتورها به همدیگر با سیم آرماتوربندی بسته شده باشد و اگر جایی فراموش شده باشد مجددا بسته شود.  همچنین باید کنترل شود تا فاصله آرماتورها یکنواخت باشد زیرا اغلب اتفاق می افتد که بعضی از آرماتورها به هم چسبیده و بعضی با فاصله از همدیگر قرار می گیرند.

این موضوع باعث می شود که بتن نتواند کلیه میل گردها را احاطه نموده و قطعه همگن و توپری به وجود بیاورد و مقاومت بتن در برخی نواحی بیش از حد نیاز باشد و در برخی نواحی مقاومت بتن از حد مورد نیاز کمتر باشد.

باید محل بتن ریزی عاری از خاک و مواد زائد باشد و باید قبل از بتن ریزی از روغن کاری کلیه قسمت های قالب مطمئن شویم. بهتر است از قسمت جلو (آن طرف که به مرکز تهیه بتن نزدیک تر باشد) شروع به بتن ریزی نمود زیرا در این صورت رفت و آمد کارگران از روی آرماتورها به حداقل می رسد.

در این صورت برای آنکه پای کارگران در بتن تازه ریخته شده فرو نرود در مسیر عبور و مرور کارگران از تخته های زیر پا استفاده می شود.

باید کاملا مطمئن شویم که بتن تمام گوشه های قالب را پر نموده و بعد از قالب برداری بتن ما کرمو نباشد.

برای جلوگیری از این کار باید از ریختن بتن در آن ارتعاش ایجاد نمود تا بتن در قالب به خوبی جابجا شود. این کار توسط دستگاه ویبره (ویبراتور) انجام می گیرد که معمولا این دستگاه از نوع سرسورتی می باشد.

باید دقت داشت که عمل ویبره کردن هم نباید از مقدار مجاز فراتر رود و نباید از مقدار مجاز کمتر انجام شود. چرا که با ویبره کردن بیش از حد عمل جداشدگی دانه ها از ملات سیمانی رخ می دهد و با کم ویبره زدن عمل هواگیری از بتن به خوبی انجام نمی شود و بتن کرمو می شود.

بتن را تا ارتفاع مشخص شده در نقشه، ریخته و رویه آن را با ماله چوبی صاف می کنند و فنداسیون های دیگر نیز به همین روش بتن ریزی می کنند. پس از اتمام کار، دیگ بتن یر را باید به وسیله آب و قدری ماسه، تمیز کرده و برای روز بعد آماده کنند.

سیمان موجود در بتن ریخته شده در مجاورت رطوبت باید سخت شده و دانه های سنگی موجود در مخلوط را به همدیگر چسبانیده و مقاومت بتن را با حداکثر برساند. بدین لحاظ می باید از خشک کردن سریع بتن تازه جلوگیری نموده و آن را از تابش شدید آفتاب و وزش بادهای تند محفوظ نگاه داشت و سطح آن را حداقل تا هفت روز مرطوب نمود.

برای این کار بهتر است بعد از 3 الی 4 ساعت بعد از ریختن بتن شروع به آب دادن روی آن بناییم یا این که روی بتن تازه ریخته شده را با گونی یا کاغذ پوشانیده و این پوشش را مرطوب نگاه داریم زیرا در این صورت سطح آن ترک خورده و موجب نفوذ هوا به داخل بتن شده و آرماتور به کار رفته در بتن در معرض خوردگی واقع گردیده و موجب ضعف قطعه خواهد شد.

7. اجرای ستونها

بعد از بتن ریزی پی، قفسه آرماتورهای ستون را که از قبل مطابق با نقشه بافته و آماده شده است به آرماتورهای ریشه متصل می نمایند این کار باید حداقل 3 الی 4 روز بعد از بتن ریزی پی انجام شود. زیرا در غیر این صورت با توجه به اینکه بتن پی هنوز سخت نشده است در اثر لنگر آرماتورهای ستون میلگردهای ریشه از جای خود تکان خورده و پی متلاشی می شود.

بعد از بستن آرماتورهای ستون برای تثبیت موقعیت هر ستون، ابعاد آن را بوسیله تیرهای چوبی در پای ستون مشخص می نمایند باید توجه داشت که هیچوقت نباید برای تثبیت ابعاد ستون با ریختن بتن در پای آن اقدام نمود.

سپس قالب های فلزی یا چوبی را که از قبل آماده نموده اند در اطراف ستون قرار داده و آن را بوسیله سیم نجاری و میخ و یا میلگردهای مخصوص به همدیگر متصل می نمایند و آنگاه قالب را توسط شاقولی بنایی شاقول می کنیم.

این عمل بدان علت است تا ستون کاملا بر پی عمود باشد تا نیروهای محوری به راحتی به پی زیرین منتقل شوند و اگر ستون عمود  بر پی نباشد، نیروهای محوری باعث ایجاد لنگر شده و سبب تخریب ناگهانی آن می شوند. سپس قالب را بوسیله چهار عدد تیر چوبی در جای خود مستحکم می نمایند.

بعد از تثبیت کامل موقعیت ستون، محور آن را با ستون های مجاور از بالای ستون و پایین ستون اندازه می گیرند.

همچنین شماره آرماتورها و فاصله خاموت ها را مطابق با نقشه کنترل کرده و در صورت درست بودن اقدام به بتن ریزی می نمایند. در کارگاه های کوچک که بتن ستون ها دستی ریخته می شود بهتر است بتن مخصوص ستون را قدری رقیق تر تهیه نمایند تا به خوبی قالب خود را پر کند البته باید توجه نمود که برای تهیه بتن رقیق می باید از عیار سیمان بیشتر استفاده نمود.

به تدریج که قالب را پر می نمایند باید دقت نمود که بتن تمام زوایای قالب و میلگردها را پر نماید تا بعد از قالب برداری بتن ریخته شده کرمو نباشد. برای این کار می توان با نواختن ضربه های ملایم و یکنواخت به بدنه قالب بتن را جابجا نمود.

در مورد ستون ها معمولا به محض آنکه بتن حالت روانی خود را از دست بدهد و بتواند شکل هندسی خود را حفظ کند قالب آن را باز می کنند و این در حدود 48 ساعت بعد از بتن ریزی می باشد در موقع باز کردن قالب باید توجه شود که قالب را با احتیاط طوری جدا کنند که گوشه های تیز ستون خراب نشود.

بعد از باز کردن قالب ها باید مدتی بتن تازه را آب داد در مورد ستون ها معمولا برای این کار دور ستون تازه ریخته شده را با گونی پوشانیده و این پوشش را مرطوب نگاه می دارند در غیر این صورت سطح بتن ترک خورده و موجب نفوذ هوا به داخل بتن شده و آرماتور به کار رفته در آن در معرض خورندگی واقع گردیده و موجب ضعف قطعه خواهد شد.

8. اجرای تیرها و سقف ها

تیرها قسمتی از ساختمان های بتنی می باشند که بار سقف را به ستون منتقل نموده و ستون به پی و بالاخره پی به زمین منتقل می نماید. بعد از اتمام بتن ریزی کلیه ستون ها و قالب برداری از آن ها، اقدام به قالب بندی تیرهای اصلی می نمایند. در ساختمان هایی که سقف آن تیرچه و بلوک می باشد معمولا سقف و تیرچه را یکپارچه بتن ریزی می نمایند.

تیرهای بتنی اغلب با مقطع مربع و یا مستطیل می باشد این تیرها ممولا از چهار آرماتور طولی و آرماتورهای عرضی که به آنها خاموت گفته می شود تشکیل می گردد تعداد و شماره آرماتورها و همچنین فاصله خاموت ها از روی نقشه تعیین می شود. نقش خاموتها در تیر جذب نیروی برشی است و به خاطر اینکه نیروی برشی در اطراف ستونهای بیشتر است لذا در این محل ها فشردگی و در نتیجه تعداد خاموتها بیشتر می شود.

اگر قرار دادن کلیه آرماتورها در تیر ممکن نباشد می توان جان تر را به صورت پاشنه دار اجرا نمود ولی نباید بیش از 3/1 سطح مقطع آرماتور کششی در پاشنه قرار گیرد به این پاشنه اصطلاحا آویز گفته می شود. باید کلیه قفسه میلگردهای تیر از سطح قالب چند سانتی متر بالاتر قرار گیرد تا کلیه میلگردها در بتن غرق شود.

برای این کار باید قطعات ریزسنگ و یا بتن زیر قفسه آرماتور تیر قرار داد و همچنین می توان قطعه ای میلگرد به کلفتی ضخامت بتن پوشش روی تیر در زیر خاموت قرار داد که با قرار گرفتن این میلگرد به روی سطح قالب قفسه آرماتوربندی به اندازه ضخامت این میلگرد از سطح قالب بلندتر قرار می گیرد.

بعد از ایجاد تکیه گاه های موقت تیرچه ها را روی تیرهای اصلی قرار می دهند قبل از نصب تیرچه روی تیرهای اصلی باید دقت نمود که ترک خوردگی و یا شکستگی در تیرچه موجود نباشد.

کمر تیرچه را به فاصله های حداکثر 1.5 متر به وسیله تیرهای چوبی نگاه می دارند تا از شکم دادن آن جلوگیری به عمل آورند بهتر است تیرهای چوبی را طوری قرار دهند تا وسط تیرچه در حدود 2 تا 3 سانتی متر بلندتر از سطح  تراز قرار گیرد.

تیرچه ها به فاصله تقریبی 40 سانتی متر از همدیگر قرار می گیرند و بعد از گذاشتن هر تیرچه فاصله آن را تا تیرچه بعدی به وسیله گذاشتن یک عدد بلوک در ابتدا و یک عدد در انتهای آن تنظیم می نمایند. از دهانه 4.20 به بالا کار گذاشتن میلگردهای کلاف عرضی اجباری است این میلگردها که به صورت تیری عمود بر تیرچه هاست در وسط دهانه قرار می گیرند.

در محل اتصال تیرچه به تیر اصلی یا دیوار باید میلگردهای تیرچه لخت شده و در حدود 15 سانتی متر روی دیوار یا داخل آرماتورهای تیر اصلی قرار گیرد که بعدا این قسمت به وسیله بتن سقف پوشیده می شود.

برای عبور کانال های تاسیساتی باید حتی الامکان سعی شود که عرض کانال ها از یک بلوک تجاوز نکند ولی چنانچه به عرض بیشتری تحتیاج پیدا کردیم باید با قطع تیرچه در آن محل و مهار کردن میلگردهای تیرچه در آرمواتورهای عرضی محل عبور کانال را فراهم نمود. بعد از بلوک چینی باید میلگردهای ممان منفی گذاشته شده و این میلگردها که دو تیرچه مقابل را به همدیگر متصل می نمایند باید به میلگرد فوقانی تیرچه ها بسته شود.

باید دقت نمود که تیرچه های دو طرف یک پل حتما مقابل همدیگر قرار گیرند تا بستن میلگردهای ممان منفی به سهولت امکان پذیر باشد. برای آنکه برای عبور لوله های تاسیسات مخصوصا لوله های فاضلاب دچار مشکل نشویم بهتر است تیرچه ها در طبقات درست مقابل همدیگر قرار گیرند برای این کار بهتر است حتما در تمام طبقات تیرچه چینی از یک سمت شروع شود.

در مواردی که احتیاج به کنسول می باشد بهتر است که طول کنسول بیش از 4/1 دهانه سقف مجاز آن نباشد و بار آن و قطر میلگرد ممان منفی حتما به وسیله محاسبه تعیین شود زیرا کلیه بار این قسمت از سقف به وسیله همین میلگردهای ممان منفی تحمل و منتقل می گردد.

بعد از کار گذاشتن میلگردهای ممان منفی می یابد میلگردهای حرارتی بر روی بلوکها کار گذاشته شود. این میلگردها، معمولا در جهت عمود بر تیرچه به فاصله حدود 30 سانتی متر از همدیگر کار گذاشته شود.

میلگردهای حرارتی برای توزیع بار و جلوگیری از ترک خوردن بتن سقف در اثر تغییر حجم بتن ناشی از تغییر درجه حرارت  مورد استفاده می باشد. بعد از گذشتن میلگردهای حرارتی می یابد دور سقف به وسیله تخته بسته شده و اقدام به بتن ریزی نمایند حداقل قطر بتن روی بلوک 5 سانتی متر می باشد.

قبل از بتن ریزی روی بلوکها را آب پاشی می نماید تا سیراب شده و آب بتن مجاور خود را نمکیده و موجب فساد بتن نشود.

قبل از بتن ریزی باید دقت داشت تا سقف ما کاملا تراز باشد به منظور این عمل می توان از شیلنگ تراز استفاده کرد. طرز عمل آن همانند قانون سطوح هم فشار در فیزیک است و نحوه عمل بدین ترتیب است که ابتدا شیلنگ تراز پر از آب می کنند به نحوی که در آن حباب هوا باقی نماند زیرا که وجود حباب باعث ایجاد خطا در کار شیلنگ ترازیاب می شود.

سپس یکی از  دو طرفین سقف را که از صحت ارتفاع آن مطمئن هستیم را مبنا قرار داده و یک سر شیلنگ تراز را در آنجا آنقدر بالا و پایین می کنیم تا سطح آب داخل آن همسطح ارتفاع مورد نظر شود. حال سر دیگر شیلنگ تراز را به نقطه دلخواه برده و جای یکه سطح آب در آنجا ایستاده را علامت می زنیم.

پس از چیدن تیرچه و بلوک و بستن آرماتورهای تیرها و بستن میلگردهای ممان منفی و میلگردهای حرارتی و گذشتن قلاب های اتصال اقدام به بتن ریزی می نمائیم. قبل از بتن ریزی می باید یک بار دیگر کلیه آرماتورهای سقف کنترل شده و مخصوصا فاصله آنها از یکدیگر و اتصال آنها به همدیگر بازدید شود و در صورت بی عیب بودن کار اقدام به بتن ریزی می نمائیم.

در موقع بتن ریزی تیرهای اصلی و فرعی باید حتما از ویبراتور استفاده شود باید دقت شود که فاصله بین بلوک ها که تیرچه قرار دارد از بتن کاملا پر شود. کلفتی بتن روی سقف باشد یکنواخت بوده و باید در ضمن بتن ریزی و قبل از آن که بتن کاملا سخت شود روی آن به وسیله ماله کی تخت گردد. حداقل ضخامت بتن روی بلوک 5 سانتی متر است. چنانچه بعد از قالب برداری مشاهده نمودیم که بعضی از نقاط میله گردهای طولی و عرضی به وسیله بتن پوشیده نشده است باید این نقاط را به وسیله ملات ماسه و سیمان بپوشانیم.

ضوابط و توصیه های آیین نامه در مورد آرماتوربندی

1.      تمام آرماتورهای باید به صورت سرد خم شوند مگر این که مهندس مسئول به شکل دیگری اجازه دهد.

2.   هنگامی که بتن ریخته می شود آرماتورهای فلزی باید از گل، روغن، یا سایر پوششهای غیرفلزی که چسبندگی بتن و آرماتور را کاهش می دهند پاک شده باشند(تحقیقات نشان داده است که یک مقدار در حد معمول زنگ، چسبندگی را افزایش می دهد)

3.   تلرانس(رواداری) ارتفاع d و حداقل پوشش بتنی در اعضاء خمشی، دیوارها و اعضای فشاری یا کوچکتر مساوی 20 و یا بزرگتر از 20 باشد.

4.   تلرانس بر روی موقعیت طولی خمها و انتهای آرماتورها باید 5  سانتی متر باشد بجز در انتهای غیرپیوسته اعضا (انتهایی که عضو ادامه پیدا نمی کند) که در آن تلرانس 25/1  سانتی متر است.

5.      برای بتن آرماتورها نباید میلگردهای متقاطع را به هم جوش داد مگر این که مهندس مسئول اجازه دهد.

6.   حداقل فاصله آزاد بین میلگردهای موازی در یک ردیف نباید از هیچ یک از دو مقدار d یا 5/2 سانتی متر باشد (فاصله آزاد میلگردها باید برگتر یا مساوی 3/4 برابر قطر بزرگترین دانه شن موجود در مصالح بتن باشد)

7.   درموردی که آرماتورهای موازی در دو یا چند ردیف قرار می گیرند میلگردهای ردیف بالایی باید مستقیما روی میلگردهای ردیف پایینی واقع شوند و فاصله آزاد بین ردیفها باید حداقل برابر با 5/2 سانتی متر باشد.

8.      در اعضای فشاری مسلح شده به آرماتور مارپیچ یا تنگ فاصله آزاد بین میلگردهای طولی نباید از هیچ یک از دو مقدار d 5/1 و یا 8/3 سانتی متر کمتر باشد.

9.      محدودیت فواصل آزاد بین میلگردهای باید برای فاصله آزاد بین یک وصله پوششی تماسی و. وصله های به میلگردهای مجاور نیز رعایت شود.

10. در دیوارها و دال ها فاصله بین آرماتورهای خمشی اصلی نباید از هیچ یک از مقادیر سه برابر ضخامت دیوار یا دال و 45 سانتی متر بیشتر گردد.

11.  حداقل پوشش بتن، بتنی که روی زمین ریخته شود و به طور دائم در تماس با آن باشد cm 5/7 باشد.

12.  در تسونها شیب قسمت مایل میلگرد انتظار خم شده نسبت به محور ستون نباید از 1 به 6 بیشتر گردد.

13.  قسمتهایی از میلگرد انتظار خم شده که بالا و پایین محل خمها قرار دارند باید موازی با محور ستون باشد.

14. در محل خمهای میلگردهای انتظار خم شده باید آنها را به وسیله تنگهای عرضی، مارپیچ یا قسمتهایی از سیستم کف به طور افقی مهار نمود.

15.  میلگردهای انتظار خم شده باید قبل از جایگذاری در قالبها خم شده باشند.

16. هرگاه یک وجه ستون به اندازه 5/7 سانتی متر یا بیشتر عقب می نشیند میلگردهای طولی نباید به صورت خم شده به کار برده شوند.

17. مارپیچ ها باید از میلگردها یا سیم یکپارچه که به طور بکنواخت پیچیده شده تشکیل شوند و به گونه ای ساخته شوند که جابجایی و جایگذاری آنها را بدون تغییر ابعاد از مقادیر مورد نظر میسر سازد.

18.  برای ساختمانها با بتن ریزی در جا قطر دور پیچ ها نباید از 0/1 سانتیمتر کمتر باشد.

19.  فاصله آزاد بین دورپیچ ها نباید از 5/7 سانتیمتر بیشتر و از 5/2 سانتیمتر کمتر باشد.

20.  مهار آرماتور دورپیچ باید به وسیله 5/1 دور پیچیدن اضافی میلگرد یا سیم مارپیچ در هر یک از دو انتهای مارپیچ تامین شود.

21.  وصله های موجود در آرماتور مارپیچ باید از نوع وصله های پوششی به طول d 48 یا حداقل 30 سانتی متر یا از نوع جوشی باشد.

22.  در هر طبقه مارپیچ ها باید از بالای دال یا پی تا تراز پایین ترین آرماتور افقی در اعضای نگه داشته فوقانی امتداد یا سبز

23. هرگاه کلیه وجوه ستون به تیرها یا براکت ها اتصال نداشته باشد باید از بالای محل قطع مارپیچ ها تا کف دال یا پهنه تنگهایی قرار دارد.

24. در ستون های دارای سرستون مارپیچ باید تا ترازی امتداد یا بند که قطر یا عرض سرستون مساوی با دو برابر قطر یا عرض ستون باشند.

25. تمام میلگردهای ستونها باید با تنگهای جانبی محصور شوند برای میلگردهای طولی با قطر 10   به بالا حداقل میلگرد 12  به کار برده شود می توان از سیم آجدار یا شبکه سیمی جوش شده با مساحتی معادل استفاده نمود.

26. فاصله قائم بین تنگها نباید از هیچ یک از مقادیر 16 برابر قطر میلگردهای طولی 48 برابر میلگرد یا سیم تنگ و کوچکترین بعد عضو فشاری تجاوز نماید.

27. فاصله قائم بین تنگها نباید از هیچ یک از مقادیر 16 برابر قطر میلگردهای طولی 48 برابر قطرمیلگرد یا سیم تنگ و کوچکترین بعد عضو فشاری تجاوز نماید.

28. تنگها باید به گونه ای ترتیب یابند که تمام میلگردهای گوشه و نیز میلگردهای طولی به طور حداقل یک در میان در گوشه یک تنگ با زاویه داخلی حداکثر 135 درجه قرار گرفته به طور جانبی نگه داشته شوند همچنین هیچ میلگردی نباید از میلگردهای دو طرف خود که در گوشه این تنگها قرار گرفته اند فاصله آزادی بیش از 15 سانتی متر دانسته باشند هنگامی که میلگردهای طولی روی محیط یک دایره قرار می گیرند می توان از تنگ به شکل یک دایره کامل استفاده کرد.

در هر طبقه فاصله قائم تنگهای واقع شده در بالای دال یا پی از سطح فوقانی دال یا پی نباید از نصف یک فاصله تنگ بیشتر شود و باید در طول عضو و با فاصله تعیین شده به گونه ای قرار گیرند که فاصله آخرین تنگ از پایین ترین آرماتور افقی موجود در دال یا پهنه طبقه فوقانی از نصف یک فاصله آرماتور (تنگ) بیشتر نشود.

29. آرماتور فشاری موجود در تیرها باید با تنگها یا خاموتها و یا بوسیله شبکه جوش شده از سیم با سطح مقطع معادل محصور شوند چنین تنگها یا خاموتهایی باید در تمام طولی که آرماتور فشاری احتیاج است به کار برده شوند.

30. آرماتور عرضی برای اعضاء خمشی قابها که در معرض معکوس شدن جهت تنش یا پیچش در تکیه گاه ها قرار دارند باید تشکیل شود از تنگهای بسته، خاموتهای بسته یا مارپیچهایی که دور آرماتور خمشی می پیچیند.

31. در دالهای سازه ای که آرماتور خمشی تنها در یک جهت قرار داده می شود باید برای تنش ناشی از افت و حرارت و در جهت عمود بر آرماتور خمشی آرماتورهایی تدارک دید.

32. نسبت سطح مقطع آرماتور افت و حرارت به کل مساحت بتن به قطر میلگرد و تنش جاری شدن آن بستگی دارد اما به هر حال نباید از 0014/0 کمتر گردد.

33.  فاصله بین آرماتورهای افت و حرارت نباید از هیچ یک از مقادیر پنج برابر ضخامت دال و 45 سانتی متر بیشتر گردد.

نکته: عمق پی حداقل مساوی 3/1 ضخامت دیوار است و در هیچ حالتی کمتر از 25 سانتی متر نباشد.

انواع میلگردهای مورد مصرف در بتن

میلگردها با توجه به بتن آلیاژ و شکل ظاهری انواع مختلفی دارند که در ایران برای مصرف در بتن از سه نوع آن در قطرهای مختلف استفاده می کنند.

1.   میلگردهای نرمه با مقطع دایره و سطح کاملا صاف که اصطلاحا به آن «میلگرد ساده» می گویند تنش حد جاری شدن این میلگرد 2cm /kg 2200 است.

2.   میلگردهای آجدار و آجدار تابیده با دو آلیاژ سخت و نیمه سخت موجود است. نوع سخت آن با تنش حد جاری شدن 2cm /kg 5000 و نوع نیمه سخت آن دارای حد جاری شدن 3400 تا 4200 کیلوگرم  بر سانتی متر مربع است.

3.   برای بتهای پیش تنیده و پس تنیده از کابلهای فولادی با تنشهای بسیار بالا استفاده می کنند امروزه در مواردی که عوامل جوی سبب اجیاد خوردگی در میلگردهای فولادی و در نتیجه باعثترکیدن بتن می شوند استفاده می کنند.

قالب انتهای میلگردهای اصلی در بتن

برای افزایش چسبندگی بین میلگردها و بتن باید در انتهای میلگردهای فولادی قلاب ایجاد کرد حداقل اندازه قلابهای استاندارد در حالتهای متفاوت اجرایی بدین شرح هستند:

1.      خم 180 درجه به اضافه طول مستقیم (حداقل 4 برابر قطر میلگرد) مشروط بر این که طول مستقیم از 6 سانتی متر کمتر نباشد.

2.      خم 135 درجه به اضافه طول مستقیم (حداقل 8 براب قطر میگرد) در انتهای آزاد میلگرد

3.      خم 90 درجه به اضافه طول مستقیم (حدقل 12 برابر قطرمیلگرد) در انتهای آزاد میلگرد.

میلگردهای کف زیر دیوار از میلگردهای طولی و خاموتهای بسته یا تنها تشکیل می شوند. انتهای میلگردهای طولی به اندازه 90 درجه خمش دارند و آجدار بهتر است به قطر 12 میلی متر باشد و اگر ساده باشد قطرشان 14 میلی متر باشد برای کلافهایی که عرض کمتر از 35 سانتی متر دارند 4 میلگرد و بیش از 35 سانتی متر دارند 6 میلگرد یا بیشتر به کار می رود.

مهار خاموتها (تنگ یا میلگرد عرضی)

هدف از کار گذاشتن آرماتور عرضی در اعضاء جذب برش و پیچش می باشد این آرماتورها به هر منظوری که به کار گرفته شده باشند باید به گونه ای مناسب مهار شوند.

مطابق آیین نامه آرماتور عرضی (جان) تا آن جا که ممکن است و همچنین بر اساس ضوابط مربوط به پوشش بتنی آرماتورها به وجوه فشاری و کششی مقطع نزدیک شوند تا به نحو مطمئن تری ترکهای قطری محتمل را محدود کنند.

مقررات خم قلابهای تنگ (خاموتها)

الف) خم 90 درجه با طول بعد از خم به اندازه d 6 از مرکز خم

ب) خم 135 درجه با طول بعد از خم به اندازه d 6 از مرکز خم

برای زیر دیوار cm 35 کلاف cm 35  25 و در زیر دیوار cm 22 یا تیغه cm 10 عرض و ارتفاع کلاف حداقل cm 25  25 است.

حداقل قطر خاموت در شناژها با عرض کمتر از 40 سانتی متر برابر 6 میلی متر و برای عرض بیشتر از 40 میلی متر و کمتر از 60 سانتی متر برابر 8 میلی متر و برای عرض بیشتر از 60 سانتی متر برابر 10 میلی متر است.

حداکثر قطر خاموت مصرفی 12 میلی متر است و اکثرا میلگردهای خاموت به قطر 6 میلی متر می باشند.

·    تنگها متناسب با شکل کلاف به شکل مربع یا مستطیل اند و میلگردهای طولی را محصور می کنند فاصله بین دو تنگ باید از ارتفاع کلاف بهتر باشد و اگر ارتفاع کلاف کمتر باشد، و اگر ارتفاع کلاف از cm 20 بیشتر باشد فاصله میان تنگها به هیچ وجه نباید از cm 20 تجاوز کند.

·        روی میلگردهای طولی جای تنگها را علامت می زنیم و بعد از کار گذاشتن تنگها آنها را با سیم فلزی مهار می کنیم.

·        برای دیوارهای cm 22 تنگهای مربع شکل و برای دیوارهای cm 35 تنگهای مستطیل شکل پیش بینی شده است.

میلگردگذاری ساده شالوده

در عمل میلگردها به صورت شبکه ای در کف شالوده قرار داده می شود میلگردها را در جاهای از پیش تعیین شده ثابت می کنیم شبکه ها در داخل قالب چنان قرار می گیرند که از هر طرف حداقل cm 5 از دیوارهای قالب و کف آن فاصله دارند تا بتن تمام میلگردها را بپوشاند و باعث چسبندگی و انتقال مناسب نیرو از فولاد به بتن و بلعکس شود.

شبکه ها در داخل قالب چنان قرار بگیرند که از هر طرف cm 5 فاصله باشد. در جاگذاری شبکه ها باید توجه کرد که در گوشه ها و محل اتصال کلاف ها به یکدیگر انتهای میلگردها در هم دیگر قفل و اتصال شوند برای اتصال مطمئن تر و شکل پذیرتر کلاف ها می توان در انتهای آنها میلگردهایی به شکل U قرار داد.

درواقع دو میلگرد U شکل در گوشه بر روی دو شبکه میلگردهای طولی عمود بر هم قرار می گیرند و با سیم به یکدیگر و به میلگردهای طولی هر دو شبکه متصل می شوند.

از خرکها برای تنظیم فاصله ثابت بین میلگردهای کلاف از کف به ضخامت دیواره قالب زیر دیوار را بتن ریزی کنیم باید ریشه ریشه میلگردهای کلاف قائم بتن آرمه را در جای خاک قرار دهیم.

ابتدا یک تنگ را به وسیله کلاف شبکه افقی تثبیت می کنیم تا چهار میلگرد به شکل 1 و به طول cm 40 و به قطر 10 میلی متر در آن جا گیرد و تنگ دیگری در انتهای میلگردها آنها را محصور می کند و در موقع بتن ریزی کلاف های افقی تغییر شکل نداده و از محل خود خارج نشوند. این تنگ ها فقط برای تثبیت ریشه ها درموقع بتن ریزی به کار می رود و پس از بتن ریزی می تواند در آورده شود و به جای آن تنگهای اصلی قرار بگیرد.

در شرایطی که بتونیر وجودد نداشته باشد بتن کلاف می تواند به صورت دستی اما با دقت کافی و با شن و ماسه شسته و دانه بندی شده بدون گرد و خاک ساخته شود.

ساختمانهای خشتی و گلی

این نوع ساختمانها در شهرها به علت گرانی زمین کمتر ساخته می شود و بیشتر در روستاهای دور که دسترسی به مصالح ساختمانی مشکل تر است مورد استفاده قرار می گیرد.

اسکلت جانبی مخصوصا این نوع ساختمانها از خشت خام و گل می باشد و تعداد طبقات آن از یک طبقه تجاوز نمی کند و در مقابل نیروهای جانبی مخصوصا در مملکت ما از مناطق زلزله خیر دنیا می باشد جدا جلوگیری بعمل آید. بجز انواع فوق ساختمانهای دیگری نیز وجود دارد مانند ساختمانهای چوبی که بیشتر در نواحی مرطوب که دارای جنگلهای فراوان بوده و در نتیجه چوب به قیمت ارزان در دسترس قرار می گیرد ساخته می شود.

مانند شهرهای جنوبی اطریش  یا بعضی از ایالات آمریکا. ساختمانهای چوبی در ایران به علت کم بودن جنگل کمتر ساخته می شود و همچنین ساختمانهای سنگی که بیشتر در مناطق کوهستانی مورد استفاده قرار می گیرد ممکن است ساختمانی مرکب از دو یا چند نوع از انواع فوق ساخته شود مانند ساختمانهای فلزی و بتونی و یا فلزی و آجری و غیره.

ب ـ انواع ساختمان  از لحاظ مصرف

ساختمانها از لحاظ کاربرد به انواع ساختمانهای مسکونی، اداری، بیمارستانها، انبارها، مدارس و مکانهای عمومی مانند باشگاهها و ورزشگاهها و غیره تقسیم می شود که مطالعه در این زمینه بیشتر به عهده مهندسین معمار می باشد.

ماشین آلات کارهای بتنی

آشنایی

به طور کلی بتون ساخته شده از سیمان پرتلند یکی از پرمصرف ترین مصالح ساختمان می باشد. موارد استفاده آن از احداث پی های کوچک تا بتون ریزی سدهای عظیم را شامل می شود. غالبا عملیات بتنی شامل مراحل زیر است:

آماده کردن محل کار، خاکبرداری، تهیه و ساخت قالبها، تعیین درصد مواد تشکیل دهنده بتون تهیه مخلوط، جای دادن بتون در قالبها، فینیشینگ و ویبره کردن بتون و مرطوب نگاهداشتن بتن.

ماشین آلات مربوط به تهیه مصالح سنگی بتن

انواع سنگ شکن و دستگاه های تهیه شن و ماسه

الف: نوع اولیه: به سنگ  شکنی گویند که سنگهای از معدن آمده را کوچک کرده و آماده خرد شدن برای سنگ شکن ثانوی نماید که انواع آن (فکی ـ چکشی) است.

 ب ـ نوع ثانویه: به سنگ شکنی گویند که سنگ را از سنگ شکن اولیه گرفته و تقریبا سنگ چهارگوش تولید کند. انواع آن (غلتکی و مخروطی) است.

دستگاه شن و ماسه شوی و خشک کن

این دستگاه ضمن جدا کردن گل و لای و ذرات چسبنده باعث اختلاط شن و ماسه به صورت بهتری می گردد و بسته به نوع دستگاه عملیات زیر انجام می گیرد:

1.      مالش دادن دانه ها با هم.

2.      پرتاب کردن و ضربه زدن به وسیله فشار آب

3.      دوران سریع شن و ماسه توام با فشار آب

ماشین آلان مخلوط کردن بتون

مخلوط کنها یا میکسرها در انواع متفاوتی موجودند که نمونه های آن عبارتند از:

میکسر تریلی ـ میکسر ساکن یا کارخانه مرکزی تهیه بتون و میکسر ترانزیت. روش درجه بندی که برای میکسرهای بتون به کار می رود بر اساس استفاده از یک علامت (سمبل) شامل یک حرف لاتین و یک شماره است.

حرف لاتین نشانگر نوع میکسر است که معمولا از حرف S برای کارهای ساختمانی و از  E برای کارهای روکش سطح راهها و همچنین از شماره که حجم بتون مرطوب را بر حسب فوت مکعب بیان می نمایند استفاده می شود مثلا S 15 که در کارهای ساختمانی با حجم 15 فوت مکعب به کار می رود.

مخلوط کردن بتون با میکسرهای ثابت: این نوع مخلوط کردن یا در محل کارگاه ساختمانی و یا در یک کارخانه مرکزی بتون به نام ایستگاه مرکزی بتون با بچینگ پلنت به عنوان یکبار مخلوط کن به مدت 1 الی 3 دقیقه (بسته به ظرفیت دستگاه) انجام می گیرد.

پمپ بتون

اولین بار از تلمبه در حمل بتون به داخل تونل استفاده شد ولی امروزه این وسیله به طور وسیعی در ساختمانهای بتنی به کار می رود. تلمبه معمولا بر روی شاسی کامیون سوار شده و به کمک مکانیسمهای خاص لوله تخلیه بتون را که از جنس فلزی یا انعطاف پذیر است که می توان در ارتفاعات مختلف ودر زاویه های مورد نظر تغییر مکان دهد.

بتونیر

بتونیر یکی از ماشین آلات ساختن بتون است که دارای جام استوانه ای شکل و پره هایی برای اختلاط مصالح و تخلیه بتون است.

اتوبتونیر

به این ماشین ممکن است اتومیکسر نیز گفته شود و سیستم کار این ماشین به صورت خود کشش (موتور سرخود) است و دارای ظرفیت جام بزرگتری از بتونیر است و اصول کار آن مانند بتونیر است و در ساختن بتونها کاربرد دارد.

دامپر

این ماشین که در ابتدا برای حمل و جابجایی زباله استفاده شده بود به دلیل راندمان بالا و با تغییراتی برای حمل و جابجایی حجم محدودی از بتون به کار می رود. از ماشینهای دیگر حمل بتون همانطور که می دانیم از تراک میکسر می توان نام برد.

اسکیپ فلوت

این دستگاه برای تسطیح و پرداخت رویه های به کار گرفته می شود و شکل ظاهری آن مانند تخته ماله بلندی است که این بازو عمود بر  صفحه آن می باشد.

سمنت کان

این دستگاه نیز یکی از دستگاه های تزریق بتون (مانند شانکریت) می باشد که برای کارهای تعمیراتی و پوشش پروفیلهای فولادی به کار می رود. بتون تزریق شده توسط این دستگاه را گانیت گویند.

فیشینگ

این عمل عبارت است از بالا آوردن سطح بتون تا تراز مطلوب و تشکیل بافت ظاهری سطح بتون و شامل مراحل زیر است:

1.      تراشیدن بتون اضافی در روی سطح

2.      ماله کشی سطح بتون

3.      جارو کردن سطح بتون

فینیشینگ معمولا به صورت دستی انجام می شودولی در بعضی موارد و برای ماله کشی سطوح بزرگ از ماشینهای مخصوص می توان استفاده کرد.

شانکریت

شانکریت به بتونی اطلاق می شود که توسط لوله به محل ریختن منتقل شده و به طریقه پنوماتیکی با فشار و سرعت زیاد بر روی یک سطح پاشیده می شود. شانکریت شامل دو نوع خشک و مرطوب است. شانکریت خشک نوعی است که قسمت اعظم آب مورد نیاز بتون دردهانه به بتون اضافه می شود و سپس به بیرون پاشیده می شود. شاتکریت مرطوب آن است که تمام اجزای تشکیل دهنده بتنی مخلوط شده و سپس وارد لوله انتقال می شوند.